Fajans – wyjątkowy rodzaj ceramiki

Ceramiczne zastawy stołowe zachwycają swoim pięknem, przemyślaną strukturą oraz zdobieniami. Niejednokrotnie wspominaliśmy w poprzednich artykułach o wyjątkowych właściwościach tego tworzywa. Jednym z jego rodzajów jest fajans – niegdyś bardzo popularny, dzisiaj niestety trochę zapomniany.

Naczynia wykonane z ceramiki odznaczają się odpowiednią grubością oraz wytrzymałością. Solidność wykonania znacznie przeważa nad właściwościami porcelany, która jest o wiele bardziej krucha, delikatna i podatna na zarysowania czy pęknięcia. Ceramika wykorzystywana jest przy tworzeniu serwisów obiadowych, kubków czy filiżanek. Niemalże każdy z nas ma w swoich domu ceramiczne naczynia, których używa przy codziennych posiłkach i porcelanowy serwis na specjalne okazje. 

Przykładem takich produktów są fajansowe wyroby, które jeszcze w latach młodości naszych rodziców święciły triumfy na wielu polskich stołach. Każda ceniąca się gospodyni musiała mieć w swojej kolekcji naczynia z fajansu, zarówno wykorzystywane do podawania potraw, jak i w formie dekoracji. W czym tkwił ich wyjątkowy urok?

Fajans to, jak wspomnieliśmy na początku, jeden z rodzajów ceramiki. Powstaje z zanieczyszczonego kaolinu, co daje efekt podobny do porcelany. Jest wypalany w ekstremalnej temperaturze przekraczającej 1000 stopni Celsjusza. W wyniku tego procesu jego powierzchnia staje się biała bądź jasnokremowa. Dla uzyskania lepszego efektu oraz zabezpieczenia nakłada się dodatkowo warstwę połyskującego szkliwa. Zazwyczaj wyroby fajansowe są pokryte kolorowymi motywami ludowymi czy też kwiatowymi. Pasują idealnie do tradycyjnych wnętrz, chociaż odpowiednio dobrane znajdą swoje miejsce także w nowocześnie urządzonych pomieszczeniach.

Naczynia fajansowe znane są od tysięcy lat. Odkryto, że już w czasach starożytynych ludy zamieszkujące Egipt czy dolinę Indusu posługiwały się ich pierwotnymi wersjami. Świadczą o tym wykopaliska, w których odnaleziono fragmenty naczyń wykonanych z fajansu. Pierwsze próby wypalenia ceramiki fajansowej miały miejsce na terenie dzisiejszej wyspy Majorki, a następnie moda na tego typu wyroby trafiła do włoskiego miasta Faenza. To właśnie od nazwy tego miasta wzięła się popularna nazwa „fajans”. Dalsza droga naczyń fajansowych wiodła przez Francję oraz Niderlandy, potem Niemcy, aż w końcu dotarła do Polski. Fajans w naszym kraju był szczególnie popularny w czasach PRL-u, jednak do tej pory istnieją zakłady produkującego tego typu produkty, m.in. we Włocławku czy Ćmielowie.